Ο Ιωάννης Μεταξάς είχε προσπαθήσει να αποτρέψει την ανάμειξη της Ελλάδας στον πόλεμο κατά την διάρκεια των τεσσάρων χρόνων που βρισκόταν στην εξουσία. Αντιλαμβανόταν πως η διαμάχη που είχε προκύψει στην Ευρώπη - εξαιτίας της εισβολής του Χίτλερ στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939 - θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την Ελλάδα δίχως να έχει σημασία με ποια μεριά θα επέλεγε να συμμαχήσει. Ο Μεταξάς επεδίωξε μια ουδέτερη στάση για την Ελλάδα, κρίνοντας πως αυτό ήταν η καλύτερη επιλογή. Εξάλλου, δεν ήταν η πρώτη φορά που υιοθετούσε την ουδετερότητα ως πολιτική στάση. Το 1914, συμβούλεψε τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο να παραμείνει η Ελλάδα ουδέτερη μετά το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, ο Μεταξάς δεν είχε την επιλογή της ουδέτερης στάσης. Έπρεπε είτε να αποδεχτεί τον διαμελισμό της Ελλάδας είτε να αγωνιστεί για την εδαφική και εθνική της ακεραιότητα. Επέλεξε να πράξει το δεύτερο.
Ο Μεταξάς δεν ήταν ένας ιδιαίτερα δημοφιλής ηγέτης. Ανήλθε στην εξουσία επιβάλλοντας καθεστώς δικτατορίας στις 4 Αυγούστου 1936 επικαλούμενος ότι η εθνική εργατική απεργία που είχε προγραμματιστεί για τις 5 Αυγούστου 1940 ήταν τέχνασμα του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΕ) που αποσκοπούσε στην κατάληψη της εξουσίας. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ ενέκρινε την δικτατορία και συνεργάστηκε στενά με τον Μεταξά όλα τα χρόνια επιβολής του καθεστώτος. Λίγες ώρες αφότου ο Μεταξάς απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο ήρθε σε επικοινωνία με τον βασιλιά Γεώργιο Β’ και στην συνέχεια συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο. Μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες ο Μεταξάς είχε υπογράψει την επίσημη διακήρυξη του πολέμου, μια είδηση που έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες τις ελληνικές εφημερίδες. Όλες οι συνιστώσες της ελληνικής κοινωνίας υποστήριξαν την απόφαση του Μεταξά. Ακόμη και ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης συνέταξε ανοιχτή επιστολή εκφράζοντας την συγκατάθεση του κόμματός του για την είσοδο της Ελλάδας σε πόλεμο.
Η μάχη στα αλβανικά σύνορα αποδείχθηκε επιτυχής αποστολή για το ελληνικό στρατιωτικό σώμα. Μέσα σε λίγες βδομάδες οι πρώτες επιδρομές των Ιταλών είχαν ήδη αποκρουστεί. Μέχρι τα μέσα Νοέμβρη, η εμβέλεια των επιθέσεων των Ελλήνων είχε επεκταθεί μέχρι τα ιταλικά και αλβανικά σύνορα. Στην πορεία, τα ελληνικά στρατεύματα διασφάλισαν την παρουσία τους σε ένα κρίσιμο εδαφικό σημείο, στο στενό της Κλεισούρας. Η τοποθεσία αυτή ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας, δίνοντας στους Έλληνες την δυνατότητα να προστατευθούν και να συνεχίσουν επιτυχώς την πορεία τους στο πεδίο μάχης.
Καθώς ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας συνεχιζόταν, η υγεία του Μεταξά άρχισε να επιδεινώνεται ραγδαία. Η έντονη πίεση σε συνδυασμό με την επιδείνωση της υγείας του έπληξαν βαριά τον Έλληνα ηγέτη. Στις 29 Ιανουαρίου του 1941 ο Μεταξάς απεβίωσε. Στην κηδεία του εκφράστηκε ένα έντονο αίσθημα βαθιάς θλίψης για τον άνθρωπο που αναβίωσε το κύρος του ελληνικού στρατού και ενορχήστρωσε μια από τις πρώτες ήττες του Άξονα στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το «Όχι» που ακούστηκε από τον Μεταξά στις 28 Οκτωβρίου 1940 εξακολουθεί να είναι μια από τις σπουδαιότερες εθνικές επετείους στην Ελλάδα.